Chulalongkorn University Theses and Dissertations (Chula ETD)
Other Title (Parallel Title in Other Language of ETD)
Film and Buddhist philosophy and the potential of film to awaken spectators' mindfulness
Year (A.D.)
2024
Document Type
Thesis
First Advisor
ไกรวุฒิ จุลพงศธร
Faculty/College
Faculty of Communication Arts (คณะนิเทศศาสตร์)
Degree Name
นิเทศศาสตรดุษฎีบัณฑิต
Degree Level
ปริญญาเอก
Degree Discipline
นิเทศศาสตร์
DOI
10.58837/CHULA.THE.2024.668
Abstract
วิทยานิพนธ์เรื่อง ภาพยนตร์และพุทธปรัชญากับศักยภาพของภาพยนตร์ในการตื่นรู้ของผู้ชม มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนากรอบแนวคิด ภาพยนตร์วิปัสสนา (Vipassanā Cinema) เพื่อใช้ในการศึกษาภาพยนตร์แนว Slow Cinema ในฐานะภาพยนตร์ที่มีศักยภาพในการกระตุ้นการตื่นรู้ของผู้ชม งานวิจัยนี้ใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ ประกอบด้วย 3 ขั้นตอนหลัก ได้แก่ (1) การวิเคราะห์ตัวบทภาพยนตร์ 4 เรื่อง ได้แก่ Dream of Light (Víctor Erice, 1992), Shirin (Abbas Kiarostami, 2008), ลุงบุญมีระลึกชาติ (Apichatpong Weerasethakul, 2010) และ Inside the Yellow Cocoon Shell (Phạm Thiên Ân, 2023) โดยพิจารณาองค์ประกอบการเล่าเรื่องและสุนทรียภาพที่สอดคล้องกับพุทธปรัชญาและสำรวจศักยภาพในการกระตุ้นการตื่นรู้ในผู้ชม (2) การศึกษาประสบการณ์ของผู้วิจัยต่อการเจริญวิปัสสนาและการชมภาพยนตร์ Slow Cinema ทั้ง 4 เรื่อง โดยใช้วิธีอัตชาติพันธุ์วรรณนา (autoethnography) และ (3) การศึกษาประสบการณ์ของผู้ชมจริง (actual audiences) ผ่านการรับชม ลุงบุญมีระลึกชาติ โดยกลุ่มคนรักหนัง (cinephiles) จำนวน 6 คน ผ่านการจดโน้ตในความมืดและการสัมภาษณ์เชิงลึกผลการวิจัยพบว่า กรอบแนวคิด ภาพยนตร์วิปัสสนา สามารถนำมาใช้เป็นกรอบแนวคิดในการวิเคราะห์ตัวบทภาพยนตร์ ศึกษาประสบการณ์การชมภาพยนตร์ในเชิงอัตวิสัยของผู้วิจัย และประสบการณ์ของผู้ชมจริง โดยมองภาพยนตร์ในฐานะเครื่องมือแห่งการเจริญวิปัสสนาที่อาจนำไปสู่การตื่นรู้ของผู้ชม ทั้งนี้ภาพยนตร์สามารถทำหน้าที่เป็นเครื่องมือแห่งการตื่นรู้ผ่านบริบทการรับชมที่เอื้อต่อภาวะการสังเกตภายใน และการจัดวางองค์ประกอบทางภาพยนตร์ที่ส่งเสริมภาวะการตื่นรู้ เช่น โครงสร้างการเล่าเรื่องที่ไม่เป็นเส้นตรง การนำเสนอความสามัญธรรมดาอย่างลึกซึ้ง การใช้จังหวะเชื่องช้าและช่วงเวลาที่ยืดยาว การออกแบบเสียงที่ส่งเสริมการฟังภายใน การนำเสนอความสัมพันธ์ของสรรพสิ่ง และการวางปริศนาธรรมทางภาพยนตร์ ผลการวิเคราะห์อัตชาติพันธุ์วรรณาของผู้วิจัยแสดงให้เห็นว่าภาพยนตร์ได้เปิดพื้นที่ให้ผู้วิจัยได้ใคร่ครวญสิ่งที่เกิดขึ้นภายในกายและใจอย่างลึกซึ้ง ผ่านระดับของการเห็นโดยตรงซึ่งสะท้อนแก่นของการเจริญวิปัสสนา ผลการศึกษาประสบการณ์ของกลุ่มคนรักหนังพบว่า ผู้ชมมีประสบการณ์ที่สอดคล้องกับหลักสติปัฏฐาน 4 ได้แก่ การรับรู้ทางกาย (กายานุปัสสนา) ความรู้สึก (เวทนานุปัสสนา) จิตใจ (จิตตานุปัสสนา) และธรรมะภายใน (ธัมมานุปัสสนา) อีกทั้งยังสะท้อนถึงการตระหนักรู้ตามแนวคิดพุทธปรัชญา เช่น อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา และปฏิจจสมุปบาทหรืออิทัปปัจยตา เมื่อพิจารณาผ่านกรอบโพชฌงค์ 7 พบว่า ประสบการณ์ของผู้ชมแต่ละคนสะท้อนรูปแบบของการตื่นรู้ที่แตกต่างกัน อันสัมพันธ์กับภูมิหลังชีวิตและปัจจัยภายในเฉพาะตัวของแต่ละบุคคล ผลการวิจัยเหล่านี้ชี้ให้เห็นถึงศักยภาพของภาพยนตร์ในการทำหน้าที่เป็นสื่อสำหรับการปฏิบัติภาวนา และนำพาไปสู่การตื่นรู้ของผู้ชม ซึ่งสามารถเกิดขึ้นได้ดีหากมีเงื่อนไขและบริบทบางประการ เช่น ประสบการณ์การเจริญสติ, การชมภาพยนตร์ซ้ำ, การเป็นคนรักหนัง, และ เจตนา เป็นต้น
Other Abstract (Other language abstract of ETD)
The dissertation Film and Buddhist Philosophy and the Potential of Film to Awaken Spectators’ Mindfulness aims to develop the conceptual framework of Vipassanā Cinema, used to examine Slow Cinema as a cinematic form with the potential to awaken mindfulness in audiences. This study employs a qualitative methodology consisting of three phases: (1) textual analysis of four selected films — Dream of Light (1992), Shirin (2008), Uncle Boonmee Who Can Recall His Past Lives (2010), and Inside the Yellow Cocoon Shell (2023) — focusing on narrative structure and cinematic aesthetics that align with Buddhist philosophy and their potential to foster awakening; (2) an autoethnographic study of the researcher’s own experiences with Vipassanā meditation and viewing the films; and (3) an actual audience study involving six cinephiles, using note-taking in the dark and in-depth interviews.The findings reveal that the Vipassanā Cinema framework can be effectively applied to analyze cinematic texts, explore subjective experiences, and understand actual audience experiences. The study considers film as a meditative tool that may lead to insight and awakening through viewing contexts that support inner observation and through specific cinematic elements such as nonlinear storytelling, deep ordinariness, slow pacing, inner-listening sound design, interbeing relationships, and cinematic koans. The autoethnographic analysis shows how film facilitated deep contemplative seeing aligned with Vipassanā. Actual audience experiences reflect the Four Foundations of Mindfulness and core Buddhist principles — impermanence, suffering, non-self, and dependent origination. When examined through the lens of the Seven Factors of Awakening (Bojjhaṅga), each actual audience’s experience reveals a distinct pattern of awakening, shaped by their personal background and inner disposition. These findings affirm the potential of film to be a medium for meditative practice and to awaken spectators’ mindfulness which can happen successfully on specific conditions and contexts such as the amount of meditative experiences, repeat film viewing, the experience of a cinephile, and intention.
Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-No Derivative Works 4.0 International License.
Recommended Citation
เสรีสำราญ, ธีรพงศ์, "ภาพยนตร์และพุทธปรัชญากับศักยภาพของภาพยนตร์ในการตื่นรู้ของผู้ชม" (2024). Chulalongkorn University Theses and Dissertations (Chula ETD). 74506.
https://digital.car.chula.ac.th/chulaetd/74506