ระบบสภาพแวดล้อมกายภาพที่อยู่อาศัยชนบท บริเวณลุ่มแม่น้าชีตอนกลาง ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

Other Title (Parallel Title in Other Language of ETD)

The physical environment system of rural housing in the central Chi river basin of northeast of Thailand

Author

สุนทร ตุลยะสุข, บัณฑิตวิทยาลัย

Year (A.D.)

1982

Document Type

Thesis

First Advisor

เฉลิม สุจริต

Faculty/College

Graduate School (บัณฑิตวิทยาลัย)

Degree Name

สถาปัตยกรรมศาสตรมหาบัณฑิต

Degree Level

ปริญญาโท

Degree Discipline

สถาปัตยกรรม

DOI

10.58837/CHULA.THE.1982.558

Abstract

ที่อยู่อาศัยเป็นปัจจัยหนึ่งที่สำคัญในการดำรงชีวิต และมีรูปแบบสภาพแวดล้อมกายภาพแตกต่างไปตามภูมิประเทศ ตามสถานภาพทางเศรษฐกิจและสังคม เมื่อพิจารณากระบวนการออกแบบที่อยู่อาศัยชนบทที่ไม่มีการออกแบบ เป็นแต่การลอกเลียนแบบของเดิม ทำให้ไม่สามารถสนองประโยชน์ใช้สอยของประชาชนชนบทได้ตามความพอใจ และสภาพของที่อยู่อาศัยชนบทไม่มั่นคงถาวร เนื่องจากใช้วัสดุที่ไม่เหมาะสม เช่น ไม้ ไม้ไผ่ ใบไม้ ฯลฯ และมีความรู้ความชำนาญในการก่อสร้างจำกัด ด้วยเหตุนี้ทำให้ประชาชนชนบทมีความรู้สึกและทัศนคติไม่พอใจสภาพบ้าน ความสะดวกสบาย และวัสดุที่ใช้ในการก่อสร้างที่อยู่อาศัย โดยเฉพาะในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ งานวิจัยนี้เป็นการศึกษาระบบสภาพแวดล้อมที่อยู่อาศัยชนบทบริเวณลุ่มแม่น้ำชีตอนกลาง ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ที่เป็นผลมาจากลักษณะภูมิประเทศ สถานภาพทางเศรษฐกิจและสังคม วัสดุและเทคนิคการก่อสร้าง และศึกษาผลกระทบต่อความรู้สึกและทัศนคติของประชาชนชนบท โดยอาศัยสมมติฐานการวิจัยที่ว่า สภาพภูมิประเทศมีอิธิพลต่อรูปแบบสภาพแวดล้อมกายภาพที่อยู่อาศัยชนบทและชุมชน รูปแบบและขนาดของสภาพแวดล้อมกายภาพที่อยู่อาศัยชนบทมีความสัมพันธ์กับสถานภาพทางเศรษฐกิจและสังคม สมมุติฐานนี้ได้อาศัยทฤษฎีการตั้งถิ่นฐานและพฤติกรรมมนุษย์ในสภาพแวดล้อม รูปแบบและขนาดของสภาพแวดล้อมกายภาพที่อาศัยชนบทมีความสัมพันธ์กับวัตถุและเทคนิคการก่อสร้าง การศึกษาดังกล่าวได้เลือกศึกษาตามลักษณะภูมิประเทศในบริเวณลุ่มแม่น้ำชีตอนกลาง ซึ่งสามารถแบ่งได้ 4 เขตและมีสถานภาพทางเศรษฐกิจและสังคมแยกตามเขตได้ดังนี้ เขตที่ราบเชิงเขา ภูมิประเทศเป็นพื้นที่แคบๆ ระหว่างภูเขาและลำธาร มีไม้แลไม้ไผ่มาก อาชีพทำนาและทำสวน รายได้เฉลี่ย 861.50 บาทต่อเดือนต่อครอบครัวสมาชิกเฉลี่ย 7.18 คนต่อครอบครัว เขตที่ดอน ภูมิประเทศเป็นพื้นที่ราบสูง มีลักษณะเป็นลูกคลื่น เป็นเนินสูงกว้างใหญ่ อยู่ตอนกลางของภาค น้ำท่วมไม่ถึง พื้นดินไม่เก็บน้ำ อาชีพทำนา ทำไร่ รายได้เฉลี่ย 442.85 บาทต่อเดือนต่อครอบครัว สมาชิเฉลี่ 6.9 คนต่อครอบครัว เขตที่ลุ่ม ภูมิประเทศเป็นที่ลุ่มริมแม่น้ำ มีน้ำท่วมเสมอในฤดูฝน อาชีพทำนา รายได้เฉลี่ย 483.33 บาทต่อเดือนต่อครอบครัว สมาชิกเฉลี่ย 5.42 คนต่อครอบครัว เขตที่มีระบบชลประทาน ภูมิประเทศเป็นที่ลุ่มและมีระบบชลประทานสมบูรณ์แบบ พื้นที่อุดมสมบูรณ์เหมาะในการทำเกษตรกรรม อาชีพทำนา รายได้เฉลี่ย 1,229.37 บาทต่อเดือนต่อครอบครัว สมาชิกเฉลี่ย 7.31 คนต่อครอบครัว งานวิจัยนี้ได้ทำการศึกษารูปแบบของชุมชนจากภาพถ่ายทางอากาศประมาณ 300 ชุมชน และได้เลือกตัวแทนอย่างมีระบบ 30 ชุมชนใน 4 เขต เพื่อศึกษาระบบสภาพแวดล้อมกายภาพที่อยู่อาศัยชนบท ได้เลือกตัวแทนศึกษาที่อยู่อาศัยจาก 3 ชุมชนในแต่ละเขตอย่างมีระบบเช่นเดียวกัน รวม 140 หลังคาเรียน ส่วนการศึกษาความรู้สึกและทัศนคติได้สร้างมาตราประเมิน 5 ขั้น และใช้แบบสัมภาษณ์ แบบสำรวจเป็นเครื่องมือในการรวบรวมข้อมูลปรากฏผลดังนี้ ระบบสภาพแวดล้อมกายภาพของชุมชน มีโครงสร้างประกอบด้วย เขตกสิกรรมเขตที่อยู่อาศัย เขตวัด เขตที่สาธารณะ ศาลตาปู่ ศาลากลางบ้าน หลักบ้าน เขตราชการ ร้านค้า เขตอุตสาหกรรม เขตโรงเรียนและสถานีอนามัย มีรูปแบบของชุมชนที่เกิดขึ้นตามลักษณะภูมิประเทศดังนี้ หมู่บ้านแบบตามยาว อยู่ในเขตที่ราบเชิงเขา หมู่บ้านแบบกระจายจากศูนย์กลาง อยู่ในเขตที่มีระบบชลประทานและเขตที่ดอน หมู่บ้านแบบวงแหวน อยู่ในเขตที่ดอนและที่ลุ่ม หมู่บ้านแบบตารางเหลี่ยม อยู่ในเขตที่ลุ่มและเขตที่มีระบบชลประทาน หมู่บ้านแบบแตกแขนง อยู่ในเขตที่ดอน ประชาชนชนบทมีความรู้สึกและทัศนคติต่อชุมชนในเรื่อง ต้องการไฟฟ้า ประปาถนนลาดยาง มากที่สุด ระบบสภาพแวดล้อมกายภาพที่อยู่อาศัยชนบท มีองค์ประกอบดังนี้ ลานบ้าน บันได ขาน ร้านน้ำ ระเบียง เรืองโข่ง เรือนนอน ครัว ห้องส้วม เล้าข้าว ใต้ถุนบ้าน ในแต่ละเขตรูปแบบกายภาพที่อยู่อาศัยแตกต่างกันไปตามลักษณะภูมิประเทศ สถานภาพทางเศรษฐกิจและสังคม วัสดุและเทคนิคการก่อสร้าง แยกได้ตามเขตดังนี้ เขตที่ราบเชิงเขา รูปแบบกายภาพที่อยู่อาศัยเป็นเรือนหลังคาจั่วมีหลังคาเอียงลาด แปลนเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้ามีส่วนยื่นด้านข้าง พื้นที่อยู่อาศัยรวมเฉลี่ย 12.48 ตรม. ต่อคน วัสดุโครงสร้างใช้ไม้ป่า พื้น ผนังใช้ไม้ป่าและไม้ไผ่ หลังคาใช้สังกะสี หน้าต่าง ประตู ใช้ไม้แปรรูป-ไม้ไผ่ เทคนิคการก่อสร้างใช้วิธีตอกตะปูหรือน๊อตยึด สภาพที่อยู่อาศัยมีลักษณะถาวรและกึ่งถาวรใกล้เคียงกัน แต่มีสภาพลักษณะชั่วคราวมากกว่าทุกเขต เขตที่ดอนรูปแบบกายภาพที่อยู่อาศัยเป็นเรือนหลังคาจั่วมีหลังคาเอียงลาด แปลนเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้ามีส่วนยื่นด้านหน้า พื้นที่รวมเฉลี่ย 13.19 ตร.ม. ต่อคนวัสดุโครงสร้างใช้ไม้ป่า พื้นใช้ไม้ป่า ไม้แปรรูป ผนังใช้ไม้ฝาและเสื่อลายคุป หลังคาใช้สังกะสี หน้าต่างประตูใช้ไม้แปรรูป เทคนิคการก่อสร้างใช้วิธีตอกตะปูหรือน๊อตยึด สภาพที่อยู่อาศัยมีลักษณะถาวรและกึ่งถาวร เขตที่ลุ่ม รูปแบบกายภาพที่อยู่อาศัยเป็นเรือนหลังคาทรงจั่ว แปลนเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้ามีส่วนยื่นด้านหน้า พื้นที่อยู่อาศัยรวมเฉลี่ย 15.24 ตร.ม. ต่อคน วัสดุโครงสร้างใช้ไม้ป่า พื้นใช้ไม้ป่า ผนังใช้ไม้ฝาและเสื่อลายคุป หลังคาใช้สังกะสี ประตูหน้าต่างใช้ไม้แปรรูปและไม้ไผ่ เทคนิคการก่อสร้างใช้วิธีตอกตะปูหรือน๊อตยึด สภาพที่อยู่อาศัยมีลักษณะกึ่งถาวรมากที่สุด เขตที่มีระบบชลประทาน ที่อยู่อาศัยมีรูปแบบกายภาพเป็นเรือนหลังคาทรงจั่วมีหลังคาเอียงลาด แปลนรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้ามีส่วนยื่นด้านข้าง พื้นที่อยู่อาศัยรวมเฉลี่ย 12.51 ตร.ม. ต่อคน วัสดุโครงสร้างใช้ไม้ป่า พื้นใช้ไม้ป่าและไม้แปรรูป ผนังใช้ไม้ฝาและเสื่อลายคุป หลังคาใช้สังกะสี ประตูหน้าต่างใช้ไม้แปรรูปและใบไม้ เทคนิคการก่อสร้างใช้วิธีตอกตะปูหรือน๊อตยึด สภาพที่อยู่อาศัยมีลักษณะถาวรและกึ่งถาวรใกล้เคียงกัน สรุปในเขตที่ลุ่ม ที่อยู่อาศัยมีรูปแบบกายภาพเรียบง่ายคือเป็นเรือนหลังคาจั่วธรรมดา พื้นที่เฉลี่ยมากที่สุดถึง 15.24 ตร.ม. ต่อคน แต่สภาพที่อยู่อาศัยโดยส่วนรวมทรุดโทรมเป็นลักษณะกึ่งถาวรมากที่สุดกว่าทุกๆเขต เขตที่ราบเชิงเขามีที่อยู่อาศัยมีลักษณะชั่วคราวมากที่สุดกว่าทุกๆเขต เขตที่ราบเชิงเขาและเขตที่มีระบบชลประทานมีพื้นที่อยู่อาศัยเฉลี่ยน้อยที่สุด 12.48 และ 12.51 ตร.ม. ต่อคนตามลำดับ ประชาชนชนบทมีความรู้สึกและทัศนคติเป็นกลาง ต่อสภาพแวดล้อมกายภาพที่อยู่อาศัยของตนโดยทั่วไป สำหรับในเรื่องความสวยงามและความมั่นคงแข็งแรงของที่อยู่อาศัยมีความรูสึกและทัศนคติไม่เห็นด้วย และมีความรู้สึกและทัศนคติเห็นด้วยในเรื่องความต้องการปลูกบ้านใหม่แต่ไม่ต้องการย้ายบ้าน ทั้งนี้แสดงให้เห็นว่าระบบสภาพแวดล้อมกายภาพที่อยู่อาศัยชนบทมีความแตกต่างกันเนื่องจากลักษณะภูมิประเทศ วัสดุและเทคนิคการก่อสร้าง สำหรับสภาพทางเศรษฐกิจและสังคมแสดงอิทธิพลโดยตรงต่อระบบสภาพแวดล้อมกายภาพที่อยู่อาศัยชนบทไม่เด่นชัด การศึกษาวิจัยนี้คาดว่าจะมีประโยชน์สำหรับผู้ที่จะทำการวิจัยในเรื่องที่คล้ายคลึงกันต่อไป และเป็นประโยชน์ในการพัฒนาที่อยู่อาศัยชนบท

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-No Derivative Works 4.0 International License.

Recommended Citation

ตุลยะสุข, สุนทร, "ระบบสภาพแวดล้อมกายภาพที่อยู่อาศัยชนบท บริเวณลุ่มแม่น้าชีตอนกลาง ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ" (1982). Chulalongkorn University Theses and Dissertations (Chula ETD). 61888.
https://digital.car.chula.ac.th/chulaetd/61888