Chulalongkorn University Theses and Dissertations (Chula ETD)
การควบคุมกำลังคนในสมัยรัตนโกสินทร์ก่อนการจัดการเกณฑ์ทหาร (พ.ศ.2325-2448)
Other Title (Parallel Title in Other Language of ETD)
Control of manpower during the Bangkok Period Prior to the tntroduction of modern conscription
Year (A.D.)
1982
Document Type
Thesis
First Advisor
บุษกร กาญจนจารี
Faculty/College
Graduate School (บัณฑิตวิทยาลัย)
Degree Name
อักษรศาสตรมหาบัณฑิต
Degree Level
ปริญญาโท
Degree Discipline
ประวัติศาสตร์
DOI
10.58837/CHULA.THE.1982.588
Abstract
วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มีจุดมุ่งหมายเพื่อศึกษาเรื่องราวเกี่ยวกับระบบการควบคุมกำลังคนตั้งแต่สมัยเริ่มตั้งกรุงรัตนโกสินทร์ วิเคราะห์นโยบายของรัฐตลอดจนกลไกและมาตรการต่างๆที่รัฐใช้ในการควบคุม และใช้ประโยชน์จากกำลังคนซึ่งเป็นทรัพยากรที่สำคัญ ศึกษาการมอบอำนาจให้มูลนายทั้งในราชธานีและหัวเมืองควบคุมไพร่ การแบ่งแยกไพร่สังกัดมูลนายทั้งไพร่ชายและไพร่หญิงโดยวิเคราะห์ประเภทของไพร่ โดยเฉพาะไพร่ชายตามหน้าที่และตามสังกัดมูลนาย เพื่อใช้ประโยชน์ต่างๆโดยตรง ตลอดจนการดำเนินพระราโชบายของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ในการยกเลิกระบบการควบคุมกำลังคนแบบเดิม และนำวิธีการควบคุมกำลังคนแบบใหม่มาใช้ จากการวิจัยพบว่า รัฐมีวิธีการควบคุมคนส่วนใหญ่ในราชอาณาจักร คือ คนไทย รวมทั้งลาว มอญ เขมร และญวน ที่อพยพเข้ามาและถูกกวาดต้อนเข้ามาในราชอาณาจักรไว้ด้วยกันภายใต้ระบบไพร่ และอีกพวกหนึ่งคือ ชาวจีน และชาวตะวันตก ซึ่งจัดไว้เป็นพวกคนต่างชาติที่รัฐให้อิสระจากการควบคุม ยกเว้นบางพวกที่เต็มใจเข้าอยู่ในระบบไพร่ด้วย ภายใต้ระบบไพร่รัฐมอบให้มูลนายทั้งเจ้านาย และขุนนางที่มีตำแหน่งในการบริหารราชการแผ่นดิน ควบคุมไพร่ไว้เป็นหมู่ หมวด กอง และกรม โดยใช้มาตรการสักเลกและชำระเลก มูลนายทำหน้าที่เป็นคนกลางในการเรียกเก็บผลประโยชน์จากไพร่ในรูปของการส่งส่วยให้รัฐ และการเกณฑ์แรงงานบังคับ รวมทั้งใช้งานส่วนตัวของมูลนาย กำลังคนจึงเป็นฐานอำนาจทางเศรษฐกิจ การเมือง และสังคมทั้งของรัฐและมูลนาย จากภาวะความจำเป็นเมื่อแรกตั้งกรุงรัตนโกสินทร์ ทำให้รัฐไม่เข้มงวดต่อการควบคุมกำลังคนนัก ปรากฏว่าระบบการควบคุมมีลักษณะยืดหยุ่นในตัวบทกฎหมาย ตลอดจนมีความอะลุ้มอล่วยในการบังคับใช้ในภาคปฏิบัติ รัฐไม่เข้มงวดต่อการแบ่งแยกไพร่ให้คงสังกัดแน่นอน หรือต่อการทำงานตามหน้าที่อย่างตายตัว ทำให้ไม่มีความแตกต่างอย่างชัดเจนระหว่างหน้าที่ของไพร่ประเภทต่างๆทั้งไพร่สมและไพร่หลวง ดังที่เข้าใจกันโดยทั่วไป นอกจากนี้รัฐยังให้อิสระแก่ไพร่ในการเคลื่อนย้ายและเดินทาง เป็นที่น่าสังเกตว่ารัฐเพียงแต่วางนโยบายการควบคุมเป็นระบบในลักษณะที่เป็นกรอบอย่างหลวมๆ ภายในกรอบยืดหยุ่นและอะลุ้มอล่วยได้ และมักถูกปรับให้เข้ากับสภาพการเปลี่ยนแปลงของบ้านเมือง ในขณะเดียวกันผลของการใช้นโยบายดังกล่าวก่อให้เกิดปัญหาความสับสน และไร้ประสิทธิภาพ ปัญหาเหล่านี้สืบเนื่องและทับถมมากขึ้นจนทำให้การควบคุมกำลังคนเป็นภาระของมูลนาย และในสภาพเศรษฐกิจที่เปลี่ยนไปและความจำเป็นเร่งด่วนที่จะต้องมีการปฏิรูปในทุกๆด้าน ระบบการควบคุมกำลังคนแบบเดิมจึงหมดประโยชน์ ทั้งยังเป็นอุปสรรคต่อการพัฒนาประเทศ ระบบการควบคุมกำลังคนแบบเดิมจึงถูกยกเลิกไปในที่สุด
Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-No Derivative Works 4.0 International License.
Recommended Citation
สว่างวุฒิธรรม, นันทิยา, "การควบคุมกำลังคนในสมัยรัตนโกสินทร์ก่อนการจัดการเกณฑ์ทหาร (พ.ศ.2325-2448)" (1982). Chulalongkorn University Theses and Dissertations (Chula ETD). 61624.
https://digital.car.chula.ac.th/chulaetd/61624