Chulalongkorn University Theses and Dissertations (Chula ETD)
ความรับผิดทางอาญาของนิติบุคคล
Other Title (Parallel Title in Other Language of ETD)
Criminal liability of legal persons
Year (A.D.)
1983
Document Type
Thesis
First Advisor
ประสิทธิ์ โฆวิไลกูล
Faculty/College
Graduate School (บัณฑิตวิทยาลัย)
Degree Name
นิติศาสตรมหาบัณฑิต
Degree Level
ปริญญาโท
Degree Discipline
นิติศาสตร์
DOI
10.58837/CHULA.THE.1983.322
Abstract
นิติบุคคลเป็นบุคคลตามกฎหมาย เกิดขึ้นโดยอาศัยอำนาจแห่งบัญญัติของกฎหมาย มีสิทธิและหน้าที่ต่างๆ ได้ตามบทบัญญัติทั้งปวงแห่งกฎหมาย ภายในขอบวัตถุที่ประสงค์ของตน ดังมีกำหนดไว้ในข้อบังคับหรือกฎหมายจัดตั้ง และมีฐานะเป็นบุคคลต่างหากจากบุคคลธรรมดาที่รวมกันเข้านั้น มีความเห็นเกี่ยวกับเรื่องความรับผิดทางอาญาของนิติบุคคล แยกออกเป็นสองฝ่าย ฝ่ายหนึ่งไม่เห็นด้วยที่จะให้นิติบุคคลต้องรับผิดทางอาญา เพราะนิติบุคคลโดยสภาพแล้ว ไม่มีตัวตน ไม่มีชีวิตจิตใจ ไม่มีการกระทำและเจตนาที่แสดงออกเองได้ และความผิดบางชนิดมีโทษซึ่งไม่อาจใช้ลงกับนิติบุคคลได้ เช่น โทษประหารชีวิต จำคุก กักขัง ส่วนอีกฝ่ายหนึ่งเห็นด้วยที่จะให้นิติบุคคลมีความรับผิดทางอาญา เพราะกฎหมายได้รับรองฐานะของนิติบุคคลไว้แล้ว และอาจแสดงเจตนาหรือกระทำการได้โดยผ่านทางผู้แทนของนิติบุคคล นอกจากนี้ยังอาจใช้โทษทางอาญา เช่น โทษปรับริบทรัพย์สิน กับนิติบุคคลได้ และประการสำคัญหากนิติบุคคลไม่สามารถมีความรับผิดทางอาญาได้แล้ว ก็อาจทำให้มีการใช้นิติบุคคลเป็นเครื่องมือในการแสวงหาผลประโยชน์ในทางที่มิชอบด้วยกฎหมายได้ ความรับผิดทางอาญาของนิติบุคคลตามกฎหมายไทย เริ่มมีมาตั้งแต่เมื่อครั้งใช้กฎหมายลักษณะอาญาแล้ว โดยได้มีการยอมรับทฤษฎีทาง Common Law ที่เรียกว่า ทฤษฎี alter ego (ฉันคือผู้อื่น) ซึ่งหมายความว่า ให้ถือเอา การกระทำและเจตนาของผู้แทนของนิติบุคคลเป็นการกระทำและเจตนาของนิติบุคคลนั้นเอง ดังนั้น นิติบุคคลจึงมีเจตนาทางอาญาได้ และศาลฎีกาของไทยได้วางหลักไว้ในคำพิพากษาฎีกาที่ 787 – 788/2506 (ประชุมใหญ่) ฏ.1341 ว่า นิติบุคคลมีเจตนาในการกระทำความผิดอาญาได้ ซึ่งต้องพิจารณาจากลักษณะของความผิด พฤติการณ์แห่งการกระทำ ตลอดจนอำนาจหน้าที่ของผู้แทนนิติบุคคล ประกอบกับวัตถุที่ประสงค์ของนิติบุคคลที่ได้จดทะเบียนไว้หรือตามกฎหมายจัดตั้งเป็นประการสำคัญด้วย เมื่อนิติบุคคลมีเจตนาในทางอาญาได้ นิติบุคคลก็ย่อมมีความรับผิดหรือกระทำความผิดอาญาได้ เช่นเดียวกับบุคคลธรรมดา (เว้นแต่ กรณีเป็นความรับผิดที่เป็นการเฉพาะตัวขอบุคคลธรรมดา) ในบางกรณีนิติบุคคลกับบุคคลธรรมดาอาจมีการกระทำความผิดด้วยกันได้ โดยเป็นตัวการร่วมกันกระทำความผิด หรือเป็นผู้ใช้ให้ผู้อื่นกระทำความผิด หรือมีการสนับสนุนการกระทำความผิด สำหรับฐานความผิดที่นิติบุคคลอาจกระทำได้นั้น ไม่อาจกำหนดแน่นอนได้ แต่จะต้องพิจารณาจากการกระทำแต่ละเรื่องเป็นกรณี ๆ ไป ซึ่งอาจต้องพิจารณาจากลักษณะของความผิด และพฤติการณ์แห่งการกระทำประกอบกัน และที่ศาลฎีกาได้ลงโทษนิติบุคคลไปแล้ว ได้แก่ ความผิดฐานเลียนเครื่องหมายการค้า, ปลอมและใช้เอกสารปลอม, ฉ้อโกงประชาชน, ความผิดเกี่ยวกับการค้า, ความผิดอันเกิดจากการใช้เช็ค, ความผิดลหุโทษตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 368 ฯลฯ ส่วนโทษที่จะใช้ลงกับนิติบุคคลนั้น ย่อมเป็นไปตามกฎหมายตามสภาพของความผิด และตามสภาพของนิติบุคคลที่จะเปิดช่องให้ลงได้ นอกจากนี้ยังอาจใช้มาตรการอย่างอื่น เช่น การสั่งให้เลิกกิจการ การพักใช้ใบอนุญาต ประกอบเข้ากับโทษที่จะใช้ลงแก่นิติบุคคลได้อีกด้วย
Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-No Derivative Works 4.0 International License.
Recommended Citation
อัศวราพานิช, สุรพงศ์, "ความรับผิดทางอาญาของนิติบุคคล" (1983). Chulalongkorn University Theses and Dissertations (Chula ETD). 50652.
https://digital.car.chula.ac.th/chulaetd/50652