Chulalongkorn University Theses and Dissertations (Chula ETD)
การศึกษาเบื้องต้นองค์ประกอบของความเป็นเมือง ของชุมชนในภาคตะวันออก
Other Title (Parallel Title in Other Language of ETD)
Preliminary study of urban elements of communities in the East of Thailand
Year (A.D.)
1983
Document Type
Thesis
First Advisor
เกียรติ จิวะกุล
Faculty/College
Graduate School (บัณฑิตวิทยาลัย)
Degree Name
การวางแผนภาคและเมืองมหาบัณฑิต
Degree Level
ปริญญาโท
Degree Discipline
การวางผังเมือง
DOI
10.58837/CHULA.THE.1983.24
Abstract
เมืองมีความแตกต่างกันจากปัจจัยหลายประการ เช่น สิ่งแวดล้อมทางกายภาพ วิถีชีวิตของคนในสังคม ระบบเศรษฐกิจและการปกครอง เป็นต้น ความแตกต่างขององค์ประกอบเหล่านี้ทำให้เมืองมีขนาดและรูปร่างแตกต่างกัน การศึกษาเรื่ององค์ประกอบของความเป็นเมืองของชุมชนในภาคตะวันออกครั้งนี้ประสงค์ที่จะหาความเข้าใจถึงความแตกต่างกันของเมืองในภาคตะวันออกที่กระจายตัวตามบริเวณพื้นที่ที่ต่างกัน มีความสำคัญทางเศรษฐกิจและการปกครองต่างกัน โดยเชื่อว่าองค์ประกอบของความเป็นเมืองในพื้นที่ที่มีการคมนาคมดี ใกล้แหล่งงานขนาดใหญ่และมีบริการในชุมชนทั่วถึง จะทำให้เมืองมีขนาดต่างกัน เมืองที่ใช้เป็นหน่วยในการศึกษาครั้งนี้หมายถึงชุมชนระดับเทศบาลและสุขาภิบาลทั้งนี้เพราะมีลักษณะในชุมชนเข้ากับหลักเกณฑ์ในความหมายของเมืองมากที่สุด มีจำนวนทั้งสิ้น 79 แห่ง เป็นเทศบาลที่ตั้งจังหวัด 7 แห่ง เป็นเทศบาลที่ตั้งอำเภอ 7 แห่ง สุขาภิบาลซึ่งเป็นที่ตั้งอำเภอ 32 แห่ง ส่วนอีก 33 แห่ง เป็นชุมชนที่ไม่ใช่ศูนย์กลางทางการบริหารจากราชการส่วนกลาง การศึกษาใช้การวิเคราะห์เปรียบเทียบเพื่อหาขนาดและการกระจายตัวของชุมชนในช่วงระยะเวลา 10 ปี และ 5 ปีที่ผ่านมา ตลอดจนศึกษาการเปลี่ยนแปลงในขนาดของเมือง การขยายตัวทางการตั้งถิ่นฐาน อัตราส่วนประชากรในเขตเมืองและศึกษาถึงเขตอิทธิพลของชุมชนที่มีโอกาสให้บริการถึงบริเวณชุมชนใกล้เคียง ชุมชนเหล่านี้กระจายตัวอยู่ในพื้นที่ที่มีการคมนาคมดี ใกล้แหล่งงานและมีบริการในชุมชนมากน้อยเพียงใดนำมาจัดกลุ่มตามน้ำหนักคะแนนได้ 4 กลุ่ม คือ กลุ่มที่มีค่าน้ำหนัก คะแนนมากที่สุด มาก ปานกลาง และน้อย จากนั้นศึกษาโครงสร้างการใช้ที่ดินของเมืองตัวอย่างจากแต่ละกลุ่ม ผลการศึกษาสรุปได้ว่า ความแตกต่างของพื้นที่ภาคตะวันออกตอนบนและภาคตะวันออกตอนล่างทำให้ฐานเศรษฐกิจในภูมิภาคทั้ง 2 แห่งต่างกัน ภาคตะวันออกตอนบนมีพื้นที่ 24,044 ตร.กม. เป็นพื้นที่ราบร้อยละ 29 ส่วนภาคตะวันออกตอนล่างมีพื้นที่ 12,350 ตร.กม.เป็นพื้นที่ราบร้อยละ 11 แต่เมืองในภาคตะวันออกตอนบนมี 36 แห่ง ตอนล่าง 43 แห่ง เมืองที่อยู่ในภาคตะวันออกตอนล่างมีขนาดใหญ่และรวมตัวกันมากกว่าตอนบน การที่เมืองในภาคตะวันออกตอนบนมีขนาดเล็กและกระจายตัวมากกว่าตอนล่างเพราะภาคตะวันออกตอนบนมีอาชีพทำนา มีตลาดแคบส่วนใหญ่เพื่อบริโภคภายใน รายได้จึงต่ำ ส่วนภาคตะวันออกตอนล่างทำเกษตรกรรมพืชไร่ซึ่งมีตลาดกว้างกว่า และเป็นวัตถุดิบสำหรับอุตสาหกรรม เมืองที่อยู่ในภาคตะวันออกตอนล่างจึงมีขนาดใหญ่และรวมตัวกันมากกว่า จากเมืองในกลุ่มที่มีองค์ประกอบของความเป็นเมืองสูง แต่ละกลุ่มพบว่า เมืองที่อยู่ในกลุ่มที่มีค่าน้ำหนักองค์ประกอบของความเป็นเมืองสูงจะมีสัดส่วนการใช้ที่ดินทางเศรษฐกิจ เช่น การค้าและอุตสาหกรรมสูงกว่ากลุ่มที่มีค่าน้ำหนักองค์ประกอบน้อย ในกลุ่มที่มีค่าน้ำหนักขององค์ประกอบน้อยจะมีสัดส่วนการใช้ที่ดินเพื่อเป็นสถานที่ราชการและการศึกษามากกว่าการค้าและอุตสาหกรรม
Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-No Derivative Works 4.0 International License.
Recommended Citation
พูนเพียร, วิภา, "การศึกษาเบื้องต้นองค์ประกอบของความเป็นเมือง ของชุมชนในภาคตะวันออก" (1983). Chulalongkorn University Theses and Dissertations (Chula ETD). 50606.
https://digital.car.chula.ac.th/chulaetd/50606