Chulalongkorn University Theses and Dissertations (Chula ETD)
ความเปลี่ยนแปลงของคณะสงฆ์ : ศึกษากรณีธรรมยุติกนิกาย (พ.ศ. 2368 - พ.ศ. 2464)
Other Title (Parallel Title in Other Language of ETD)
Change within the sagha : a case study of Dhammayuttikanikaya (1825-1921)
Year (A.D.)
1987
Document Type
Thesis
First Advisor
สายชล วรรณรัตน์
Faculty/College
Graduate School (บัณฑิตวิทยาลัย)
Degree Name
อักษรศาสตรมหาบัณฑิต
Degree Level
ปริญญาโท
Degree Discipline
ประวัติศาสตร์
DOI
10.58837/CHULA.THE.1987.765
Abstract
ในช่วงที่สังคมไทยคลี่คลายเปลี่ยนแปลงจากสังคมจารีตเป็นสังคมสมัยใหม่และมีการก่อตัวของรัฐสมบูรณาญาสิทธิราชย์นั้น ได้เกิดความเปลี่ยนแปลงของคณะสงฆ์ที่มีปฏิสัมพันธ์กับความเปลี่ยนแปลงของสังคมไทย ความเปลี่ยนแปลงที่สำคัญในคณะสงฆ์ในระยะดังกล่าวได้แก่การสถาปนาธรรมยุติกนิกาย ซึ่งได้ปรับเปลี่ยนแนวความคิดทางพุทธศาสนา ตลอดจนบทบาททั้งต่อคณะสงฆ์และต่อสังคมไทยได้ด้วยดี จนสามารถดำรงรักษาฐานะและบทบาทสำคัญในสังคมไทยไว้ได้ วิทยานิพนธ์นี้มุ่งศึกษาธรรมยุติกนิกายในบริบททางประวัติศาสตร์ เพื่อจะเข้าใจธรรมยุติกนิกายอย่างลึกซึ้งและรอบด้านขึ้น โดยวิเคราะห์ปัจจัยที่มีผลโดยตรงให้เกิดการสถาปนาธรรมยุติกนิกาย หลักการของธรรมยุติกนิกาย ความเปลี่ยนแปลงทางความคิดของผู้นำธรรมยุติกนิกาย โดยเฉพาะแนวความคิดเรื่องกรรม แนวความคิดเกี่ยวกับมนุษย์และเป้าหมายของชีวิต ตลอดจนแนวความคิดเกี่ยวกับรัฐและกษัตริย์ และความเปลี่ยนแปลงด้านบทบาทของธรรมยุติกนิกายต่อคณะสงฆ์และต่อสังคมส่วนรวมในระหว่าง พ.ศ. 2368 – 2464 ผลจากการวิจัย ทำให้ได้พบความรู้ใหม่ที่สำคัญคือ การสถาปนาธรรมยุติกนิกายมิได้เกิดจากปัจจัยทางการเมืองเท่านั้น แต่เกิดจากลักษณะทางอัตตวิสัยของผู้ทรงสถาปนานิกายนี้ด้วยส่วนในด้านแนวความคิดของผู้นำที่สำคัญของธรรมยุติกนิกายมีลักษณะมนุษยนิยม เหตุผลนิยมและสัจจนิยม ปรากฏว่ามีการเน้นความคิดเรื่องกรรมและผลของกรรมในชาตินี้อย่างมาก แนวความคิดเกี่ยวกับมนุษย์ในระยะแรกยังคงอธิบายถึงมนุษย์ด้วย ความคิดทางพุทธศาสนาทั้งหมดแต่ในระยะหลังผู้นำธรรมยุติกนิกายจะทรงนำความรู้จากตะวันตกเข้ามาผสมผสานกับคำอธิบายของพุทธศาสนาอย่างกลมกลืน ส่วนเป้าหมายของชีวิตเปลี่ยนจากนิพพานมาเป็นการเน้นให้ประพฤติดีเพื่อประโยชน์ในชาตินี้ โดยผู้นำธรรมยุติกนิกายในระยะแรกทรงเน้นการประพฤติดีและทำหน้าที่ในหน่วยย่อยของสังคมที่จะส่งผลให้ปัจเจกบุคคลปราศจากทุกข์ ส่วนผู้นำธรรมยุติกนิกายในระยะหลังจะเน้นการประพฤติดี ในแง่ของความสัมพันธ์ทางสังคมในระดับรัฐ โดยเฉพาะความสัมพันธ์ระหว่างพระมหากษัตริย์กับคนกลุ่มต่าง ๆ เพื่อความเจริญและความเป็นเอกราชของชาติ สำหรับบทบาทของธรรมยุติกนิกายทั้งต่อคณะสงฆ์และต่อสังคมจะค่อย ๆ ขยายมากขึ้นทั้งนี้โดยสัมพันธ์กับฐานะของธรรมยุติกนิกายที่เปลี่ยนจากการเป็น “สำนัก" มาเป็น “คณะ" สัมพันธ์กับแนวความคิดของผู้นำธรรมยุติกนิกายในแต่ละช่วง และสัมพันธ์กับพัฒนาการของรัฐสมบูรณาญาสิทธิราชย์ด้วย
Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-No Derivative Works 4.0 International License.
Recommended Citation
ช่วงสกุล, ศรีสุพร, "ความเปลี่ยนแปลงของคณะสงฆ์ : ศึกษากรณีธรรมยุติกนิกาย (พ.ศ. 2368 - พ.ศ. 2464)" (1987). Chulalongkorn University Theses and Dissertations (Chula ETD). 46584.
https://digital.car.chula.ac.th/chulaetd/46584