Chulalongkorn University Theses and Dissertations (Chula ETD)
ผลของการโอนบิลออฟเลดิงในระบบกฎหมายไทย
Other Title (Parallel Title in Other Language of ETD)
Effects of the transfer of bill of lading in Thai legal system
Year (A.D.)
1986
Document Type
Thesis
First Advisor
สาริน สกุลรัตนะ
Second Advisor
ชัชชัย ศุภผลศิริ
Faculty/College
Graduate School (บัณฑิตวิทยาลัย)
Degree Name
นิติศาสตรมหาบัณฑิต
Degree Level
ปริญญาโท
Degree Discipline
นิติศาสตร์
DOI
10.58837/CHULA.THE.1986.419
Abstract
การขนส่งสินค้าทางทะเลมีบทบาทสำคัญในทางการค้าขายระหว่างประเทศที่ต้องขนส่งสินค้าจากผู้ขายในที่หนึ่งไปยังผู้ซื้ออยู่ในอีกที่หนึ่ง โดยปกติในการขนส่งสินค้าทางทะเลนั้นผู้ขนส่งจะออกบิลออฟเลดิงให้ผู้ส่งของเพื่อเป็นหลักฐานว่าได้รับของแล้ว บิลออฟเลดิงที่ออกให้แก่ผู้ส่งของมีหลายลักษณะ แต่ละลักษณะแสดงถึงความสัมพันธ์ระหว่างผู้ขนส่งและผู้ส่งของที่แตกต่างกัน เช่น บิลออฟเลดิง “บรรทุกแล้ว" กับบิลออฟเลดิง “รับไว้เพื่อบรรทุก" ให้ผลที่แตกต่างกัน คือ บิลออฟเลดิง “บรรทุกแล้ว" แสดงว่าผู้ขนส่งได้บรรทุกสินค้าที่ระบุไว้ในบิลออฟเลดิงลงเรือแล้ว ส่วนบิลออฟเลดิง “รับไว้เพื่อบรรทุก" แสดงว่าในขณะที่ผู้ขนส่งออกบิลออฟเลดิง ผู้ขนส่งยังไม่ได้บรรทุกสินค้าลงเรือ เป็นต้น นอกจากนี้บิลออฟเลดิงยังมีคุณลักษณะทางกฎหมายที่สำคัญอีกสองประการคือ เป็นหลักฐานแห่งสัญญารับขนของทางทะเลและเป็นเอกสารสิทธิหรือเป็นสัญลักษณ์แทนสินค้าที่ระบุไว้ในบิลออฟเลดิง คุณลักษณะประการสุดท้ายมีผลถึงความเปลี่ยนมือได้ของบิลออฟเลดิง กล่าวคือผู้ทรงบิลออฟเลดิงสามารถสลักหลังโอนบิลออฟเลดิงให้แก่บุคคลอื่นแทนการส่งมอบสินค้าที่อยู่ในระหว่างการขนส่ง และผู้รับสลักหลังสามารถเวนคืนบิลออฟเลดิงกับผู้ขนส่งเพื่อรับมอบสินค้า อย่างไรก็ตามผู้รับสลักหลังจะไม่มีสิทธิดีกว่าผู้โอน ยกเว้นกรณีที่กฎหมายกำหนดไว้เป็นอย่างอื่น ดังนั้นบิลออฟเลดิงจึงไม่เป็นตราสารที่เปลี่ยนมือได้เช่นเดียวกับตั๋วเงินแต่เป็นเพียงตราสารที่กึ่งเปลี่ยนมือได้ ที่สามารถโอนให้แก่กันได้เช่นเดียวกับใบรับของคลังสินค้าหรือประทวนสินค้านั่นเอง การสลักหลังโอนบิลออฟเลดิงก่อให้เกิดผลสำคัญในสามส่วนคือ เกี่ยวกับสิทธิในสินค้า หน้าที่และความรับผิดตามสัญญารับขนของทางทะเล และความคุ้มครองบุคคลภายนอกผู้รับโอนโดยสุจริต ในส่วนที่เกี่ยวกับสิทธิในสินค้า การสลักหลังโอนบิลออฟเลดิงมีผลเป็นการโอนการครอบครองสินค้าตามที่ระบุไว้ในบิลออฟเลดิง ส่วนกรรมสิทธิ์ในสินค้าดังกล่าวจะโอนไปยังผู้รับสลักหลังหรือไม่เป็นเรื่องที่จะต้องพิจารณาจากเจตนาของคู่สัญญากับหลักเกณฑ์ที่กำหนดไว้ในกฎหมายเป็นสำคัญในส่วนสิทธิและหน้าที่ตามสัญญารับขนของทางทะเลระหว่างผู้ส่งของและผู้ขนส่ง สิทธิและหน้าที่ดังกล่าวจะโอนไปยังผู้รับสลักหลังเมื่อการโอนบิลออฟเลดิงนั้นเป็นการโอนกรรมสิทธิ์ในสินค้าด้วย และผู้รับโอนสามารถใช้สิทธิตามสัญญายันต่อผู้ขนส่งได้ในนามตนเอง ในส่วนความคุ้มครองบุคคลภายนอก บุคคลภายนอกผู้รับโอนโดยสุจริตไม่มีสิทธิดีกว่าผู้โอนเว้นแต่ที่มีกฎหมายกำหนดไว้โดยเฉพาะเท่านั้น สำหรับอนุสัญญาระหว่างประเทศ มีจุดมุ่งหมายสำคัญเพื่อให้เกิดความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันของกฎหมายประเทศต่าง ๆ ในหลักเกณฑ์เกี่ยวกับหน้าที่และความรับผิดของผู้ขนส่งที่ระบุไว้ในบิลออฟเลดิง ส่วนกฎหมายไทยนั้น ในปัจจุบันไม่มีกฎหมายเกี่ยวกับการรับขนของทางทะเลใช้โดยเฉพาะ ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 609 วรรค 2 บัญญัติไว้แต่เพียงว่า “รับขนของทางทะเล ท่านให้บังคับตามกฎหมายและกฎข้อบังคับว่าด้วยการนั้น" ซึ่งศาลไทยยึดถือแนวปฏิบัติโดยนำหลักทั่วไปในประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์โดยเฉพาะมาตรา 4 และบรรพ 3 ลักษณะ 8 หมวด 1 เรื่องรับขนมาปรับใช้กับคดี ทำให้เกิดความไม่ชัดเจนสับสนและไม่เหมาะสมกับลักษณะของสัญญาบางทีก็ขัดกับเจตนาของคู่สัญญา เพราะกฎหมายที่ใช้บังคับไม่ครอบคลุมในทุกกรณี และบางกรณีมีหลักเกณฑ์ที่แตกต่างจากหลักกฎหมายสากลหรือจารีตประเพณีทางการค้า ซึ่งก่อให้เกิดผลกระทบอย่างมากโดยคู่สัญญารับขนของทางทะเลไม่สามารถทราบถึงสิทธิและหน้าที่ของตนได้ชัดเจน โดยเฉพาะอย่างยิ่งเกี่ยวกับผลของการโอนบิลออฟเลดิงในส่วนที่เกี่ยวกับสิทธิในสินค้าว่ากรรมสิทธิ์ในสินค้าจะโอนไปแค่ไหนเพียงไร และสิทธิและหน้าที่ตามสัญญารับขนของทางทะเลจะโอนไปยังผู้รับสลักหลังหรือไม่ ผู้รับโอนโดยสุจริตจะได้รับความคุ้มครองในกรณีใดบ้าง ความไม่ชัดเจนนี้ก่อให้เกิดผลเสียต่อเศรษฐกิจของประเทศโดยส่วนรวม ร่างพระราชบัญญัติการขนส่งของทางทะเลซึ่งอยู่ในระหว่างกระบวนการนิติบัญญัติในขณะนี้สามารถแก้ไขข้อบกพร่องของกฎหมายไทยได้ในบางส่วนที่เกี่ยวกับหน้าที่และความรับผิดของผู้ขนส่ง แต่ในส่วนที่เกี่ยวกับผลของการโอนบิลออฟเลดิงแล้วยังไม่ครอบคลุมถึงในทุกกรณี ทำให้ต้องมีการตีความกฎหมาย อย่างไรก็ตามร่างพระราชบัญญัติฉบับนี้จะเป็นการวางพื้นฐานกฎหมายการรับขนของทางทะเลของไทย และเป็นวิวัฒนาการอีกช่วงหนึ่งของกฎหมายซึ่งคงจะมีต่อไปในอนาคตอย่างไม่หยุดยั้ง
Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-No Derivative Works 4.0 International License.
Recommended Citation
วัธนเวคิน, พนิดา, "ผลของการโอนบิลออฟเลดิงในระบบกฎหมายไทย" (1986). Chulalongkorn University Theses and Dissertations (Chula ETD). 48141.
https://digital.car.chula.ac.th/chulaetd/48141