การถ่ายทอดเทคโนโลยีสู่ชุมชน ศึกษากรณีการพัฒนาระบบการย้อมสี และบำบัดน้ำเสียที่เหมาะสมในอุตสาหกรรมทอผ้าฝ้ายพื้นเมืองด้วยมือ เพื่อโอกาสในการส่งออก

Authors

ธนพรรณ สุนทระ

Publication Date

2024-07-01

Abstract

โครงการวิจัยเรื่อง "การถ่ายทอดเทคโนโลยีสู่ชุมชน ศึกษากรณี การพัฒนาระบบการย้อมสีและบำบัดน้ำเสียที่เหมาะสมในอุตสาหกรรมทอผ้าฝ้ายพื้นเมืองด้วยมือเพื่อโอกาสในการส่งออก" มีวัตถุประสงค์เพื่อให้เกิดความร่วมมือระหว่างมหาวิทยาลัยกับชุมชนในการนำผลการศึกษาจากห้องปฏิบัติการมาสร้างระบบบำบัดน้ำเสียให้ชุมชนที่ทอผ้าฝ้ายพื้นเมืองสามารถดำเนินการ และดูแลเองได้ด้วยวิธีการง่าย ๆ ไม่ซับซ้อน เพื่อนำไปสู่การจัดตั้งศูนย์ประสานงานถ่ายทอดเทคโนโลยี สู่ชุมชน เพื่อพัฒนาคุณภาพของผลิตภัณฑ์โครงการ"หนึ่งตำบล หนึ่งผลิตภัณฑ์" (OTOP) และเพื่อขจัดการใช้ปัญหาสิ่งแวดล้อมเป็นข้ออ้างในการกีดกันสินค้าส่งออก ให้มีโอกาสส่งผลิตภัณฑ์ไปขายยังต่างประเทศ
ผลการศึกษา
1. ผลการรักษาจากครัวเรือนทอผ้าตัวอย่าง
จากการศึกษาพบว่า อาชีพการย้อมผ้าทอผ้า เดิมเป็นงานของผู้หญิงในหมู่บ้าน เป็นวัฒนธรรมมาตังแต่ดั้งเดิมว่าผู้หญิงจะต้องทอผ้าใช้เองได้ ปัจจุบันได้พัฒนามาเป็นสินค้า OTOP รัฐบาลมีนโยบายส่งเสริมอย่างเต็มที่เพื่อให้สามารถส่งออกนำรายได้มาสู่ครอบครัว สู่ประเทศชาติ ผู้ศึกษาได้กำหนดพื้นที่ ณ อำเภอบานไร่ จังหวัดอุทัยธานี รวม 75 ครัวเรือนทอผ้าตัวอย่าง
1) การใช้สีย้อมด้ายฝ้าย แบ่งออกเป็นการย้อมด้วยสีธรรมชาติและสีเคมี ผู้ย้อมส่วนใหญ่จะใช้สีทั้ง 2 ชนิด ซึ่งได้ประโยชน์และกระบวนการย้อมที่แตกต่างกัน ข้อดีสีธรรมชาติ มีสีสรรสวยงาม สีอ่อน สบายตา เวลาย้อมสีจะติดด้ายฝ้ายง่าย ปลอดภัยไม่มีสารพิษ เป็นที่นิยมของผู้ใช้เป็นที่ต้องการของตลาด ข้อสำคัญคือมีต้นทุนต่ำ ข้อเสีย สีธรรมชาติ สีไม่คงทนตกง่ายทำให้ผ้าซีดเร็ว ปัจจุบันพืชซึ่งเป็นวัสดุที่ใช้ย้อมด้ายหายากขึ้น ข้อดีสีเคมี สีสดใสฉูดฉาด มองแล้วโดดเด่น การใช้สีเคมีจะได้สีที่ต้องการมากกว่าสีธรรมชาติ กระบวนการย้อมไม่ยุ่งยาก ซื้อได้ง่ายมีขายตามท้องตลาดทั่วไป ข้อเสียของสีเคมี คือไม่ปลอดภัยจะเป็นอันตรายต่อสุขภาพร่างกาย มีต้นทุนการผลิตสูงกว่าสีธรรมชาติ
2) ความรู้ความเข้าใจ ผู้ย้อมด้ายฝ้ายส่วนใหญ่ไม่ทราบว่าสีเคมีทีใช้ย้อมฝ้ายอาจเป็นอันตรายต่อสุขภาพ มีส่วนประกอบของสารเคมีในกลุ่มอะโซต้องห้าม ทำให้ไม่สามารถนำเข้าไปขายยังประเทศกลุ่มสหภาพยุโรป สหรัฐอเมริกา ญี่ปุ่น มีเป็นส่วนน้อยที่ตอบว่าทราบ มาจากนักวิชาการที่เคยมาหาข้อมูล ปัญหาเกี่ยวกับสิ่งแวดล้อม ส่วนใหญ่ไม่ทราบว่าน้ำทิ้งจากการย้อมด้ายด้วยสีเคมีจะมีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม ไม่ทราบปัญหาที่แท้จริง กระบวนการผลิตที่ไม่ถูกต้อง เกือบทั้งหมดตอบว่าไม่ทราบมาก่อนเลยว่าเป็นเหตุผลที่จะทำให้ถูกใช้เป็นข้ออ้างในการกีดกันการค้า
3) ความสนใจที่จะพัฒนาการย้อมด้าย พบว่าส่วนใหญ่ สนใจที่จะนำไปใช้ ด้วยเหตุผลที่ว่าเป็นการพัฒนาการทำงานของกลุ่ม เพิ่มพูนความรู้และนำกลับมาแนะนำชาวบ้าน เป็นผลดีกับสิงแวดล้อม นอกจากนั้นยังสามารถนำ น้ำที่ใช้แล้วกลับมาใช้ใหม่ได้อีก ส่วนน้อยของกลุ่มทอผ้าที่ตอบว่าไม่สนใจที่จะบำบัดน้ำเสียจากการทอผ้า ให้เหตุผลว่า จำวิธีการทำงานไม่ได้ ไม่มีเวลา และคิดว่าไม่มีความจำเป็นที่จะทำขณะนี้
2. การประเมินผล โครงการถ่ายทอดเทคโนโลยีสู่ชุมชน ผู้เข้าร่วมอบรมทุกคนไม่เคยเข้าร่วมอบรมในหัวข้อนี้มาก่อน สรุปผลของการเข้าอบรมครั้งนี้ว่ามีการทดลองนำสนใจมีประโยชน์ต่อการจะนำไปใช้ในกระบวนการย้อมผ้าฝ้ายในหมู่บ้าน ควรเผยแพร่ให้กว้างขวางจะเกิดประโยชน์มากขึ้น เพราะผู้เข้ารับการอบรมได้รับความรู้ เช่น การดูแล รักษาสิงแวดล้อม ที่เกิดจากการประกอบอาชีพย้อมผ้าฝ้าย การส่งสินค้าที่ทำให้เกิดภาวะมลพิษ อาจทำให้มีผลกระทบ ต่อการส่งสินค้าไปขายยังต่างประเทศ และมีผลต่อสุขภาพอนามัยของผู้ย้อม นอกจากนี้ยังสามารถนำความรู้ไปขยายผลแก่ผู้ที่มีอาชีพย้อมผ้าฝ้ายในหมู่บ้านอื่นได้ต่อไป
สรุปและข้อเสนอแนะ
1) สรุปผลการศึกษา
ปัจจุบันกลุ่มทอผ้าบ้านนาตาโพ ได้จัดตั้งศูนย์ประสานงานในการถ่ายทอดเทคโนโลยีในชุมชม ที่นำผลการศึกษา มาสร้างระบบบำบัดน้ำเสียที่เหมาะสม ไม่ซับซ้อนโดยชุมชนสามารถดำเนินการและดูแลได้เองไม่ต้องอาศัยผู้ชำนาญการ เป็นความร่วมมือระหว่างมหาวิทยาลัยกับชุมชน ประโยชน์ที่ชุมชนและประเทศชาติได้รับคือ เป็นการขจัดปัญหาการ ใช้ปัญหาสิ่งแวดล้อม ที่ใช้เป็นข้ออ้างในการกีดกันสินค้าส่งออกไปยังต่างประเทศและสามารถพัฒนาคุณภาพของผลิตภัณฑ์สินค้าตามโครงการ ''หนึ่งตำบล หนึ่งผลิตภัณฑ์" (OTOP) ซึ่งจะนำพาไปสู่การพึ่งตนเองทางเศรษฐกิจ ของชุมชนบ้านนาตาโพและสามารถขยายผลการสร้างระบบบำบัดน้ำเสียอย่างง่าย ๆ ใช้ในชุมชนอื่นๆ ต่อไปได้
2) ข้อเสนอแนะ
ปัจจัยสำคัญที่ทำให้กระบวนการถ่ายทอดเทคโนโลยีประสบผลสำเร็จคือการยอมรับการเปลี่ยนแปลงเทคโนโลยีใหม่ จำเป็นจะต้องแนะนำให้เห็นประโยชน์ ความเหมาะสมของเทคโนโลยีที่จะนำมาใช้ เทคโนโลยีที่ยุ่งยากซับช้อน เข้าใจยาก การนำไปปฏิบัติจะไม่ได้รับความสนใจหรือการยอมรับจากชาวชนบทเท่ากับเทคโนโลยีที่เรียบง่าย เข้าใจง่าย ใช้ง่าย การได้รับประโยชน์จากการใช้เทคโนโลยีที่เป็นรูปธรรม ช่วงเวลาการทดลองใช้ไม่นานเกินไปจะทำให้มีการยอม รับเร็วและง่ายกว่าผลประโยชน์ที่เป็นนามธรรม เช่น การเพิ่มผลผลิต เพิ่มรายได้ นอกจากนี้ควรมีบรรยากาศเป็นกันเอง ใช้สถานที่จริง วัสดุเครื่องใช้จริง ไม่ควรจำลองหรือสมมติเป็นตัวอย่าง เพราะผู้รับเทคโนโลยี จะสนใจสิงที่เป็นจริง ที่มีความต้องการใช้ มีการสอนหลายๆ วิธี สามารถเชื่อมโยงต่อเนื่องกันได้

First Page

71

Last Page

84

Recommended Citation

สุนทระ, ธนพรรณ (2024) "การถ่ายทอดเทคโนโลยีสู่ชุมชน ศึกษากรณีการพัฒนาระบบการย้อมสี และบำบัดน้ำเสียที่เหมาะสมในอุตสาหกรรมทอผ้าฝ้ายพื้นเมืองด้วยมือ เพื่อโอกาสในการส่งออก," Applied Environmental Research: Vol. 26: No. 2, Article 7.
Available at: https://digital.car.chula.ac.th/aer/vol26/iss2/7