สถานภาพทางญาณวิทยาของวิทยาศาสตร์ : การวิเคราะห์เชิงสังคมวิทยา

Authors

วรยุทธ ศรีวรกุล

Publication Date

1994-01-01

Abstract

ความรู้ทางวิทยาศาสตร์ ได้ชื่อว่าเป็นความรู้ที่มีอานุภาพมากที่สุดในยุคสมัยของเรา สถานภาพของ วิทยาศาสตร์จึงโดดเด่นไร้เทียมทาน ดุจเดียวกับสถานภาพของความเชื่อทางศาสนาในยุคกลาง ความรู้ทาง วิทยาศาสตร์เปรียบเสมือน "รัฐธรรมนูญ" ในแง่ที่ว่าระบบความเชื่ออื่นใดจะมาขัดแย้งมิได้ ถ้าหากเกิดมีระบบความ เชื่ออย่างใดอย่างหนึ่ง "บังอาจ" ขัดแย้งกับความรู้ทางวิทยาศาสตร์เข้า ระบบความเชื่อดังกล่าวก็มักจะได้รับ การมองอย่างเยาะหยันว่าน่าหัวเราะ (absurd) ด้วยเหตุนี้จึงไม่น่าแปลกใจที่บรรดาผู้ที่ได้ชื่อว่า "ผู้รู้" ทั้งหลายในยุค ของเรา มักจะใช้ "วิทยาศาสตร์" เป็นฐานในการให้ความชอบธรรม (justify) กับงานเขียนหรือคําสอนของ ตนเอง คำสอนของใครก็ตามที่อ้างถึงวิทยาศาสตร์ คำสอนของเขาดูเหมือนจะ "ขลัง" หรือ "ศักดิ์สิทธิ์" ขึ้นมาทันที ยิ่งอ้างมากก็ยิ่ง "ขลัง" มาก ยุคของเรานี้จึงเป็นยุคของนักวิทยาศาสตร์โดยแท้ ถ้านักวิทยาศาสตร์พูด ทุกคนต้อง เงียบ คนที่จะเถียงกับนักวิทยาศาสตร์ได้ก็คือ นักวิทยาศาสตร์ด้วยกัน ยกตัวอย่างเช่นเมื่อเร็ว ๆ นี้ มีนักวิทยาศาสตร์ ท่านหนึ่งประกาศให้ชาวโลกรู้ด้วยความภาคภูมิว่า เขาค้นพบ "แรงที่ ๕" ไม่นานหลังจากนั้นก็มีนักวิทยาศาสตร์ อีกท่านหนึ่งประกาศออกมาว่า ข้ออ้างดังกล่าวไม่เป็นความจริง และกล่าวหาว่าเป็นความผิดพลาดทางการทดลอง ปัญหาที่ว่าใครถูกใครผิดระหว่างนักวิทยาศาสตร์ ๒ คนดังกล่าวไม่เคยอยู่ในหัวของเรา เพราะเราถือว่ามัน เป็นเรื่องของนักวิทยาศาสตร์ หลายคนอาจจะสงสัยว่า นอกจากนักวิทยาศาสตร์ด้วยกันแล้ว ไม่มีใครกล้าเถียง กับนักวิทยาศาสตร์เลยหรือ คําตอบก็คือมีแน่นอน อย่างน้อยที่สุดที่เราเคยพบเห็นก็ได้แก่นักปรัชญา โดยเฉพาะ อย่างยิ่งนักปรัชญาที่มีเชื้อ "วิมัตินิยม" (scepticism) ติดตัว ยิ่งเป็นนักปรัชญาที่เคยเป็นนักวิทยาศาสตร์มาก่อน ยิ่งมี "ประกาศิต" ในการเถียงหรือวิจารณ์ความรู้ทางวิทยาศาสตร์ นอกจากนักปรัชญาแล้ว เมื่อไม่นานมานี้ก็มี นักสังคมวิทยาความรู้ (Sociologists of knowledge) บางคนเริ่ม "เขย่า" สถานภาพที่สูงส่งของความรู้ทาง วิทยาศาสตร์ ต่อไปนี้จะเป็นการวิเคราะห์ให้เห็นว่า นักสังคมวิทยาความรู้แต่ดั้งเดิม "มอง" สถานภาพทางความรู้ ของวิทยาศาสตร์สืบมาอย่างไร และนักสังคมวิทยาความรู้รุ่นใหม่ มีแนวโน้มที่จะ "มอง" สถานภาพทาง ญาณวิทยาของความรู้ดังกล่าวอย่างไรในอนาคต

DOI

10.58837/CHULA.JLETTERS.26.1.3

First Page

24

Last Page

39

Recommended Citation

ศรีวรกุล, วรยุทธ (1994) "สถานภาพทางญาณวิทยาของวิทยาศาสตร์ : การวิเคราะห์เชิงสังคมวิทยา," Journal of Letters: Vol. 26: Iss. 1, Article 3.
DOI: 10.58837/CHULA.JLETTERS.26.1.3
Available at: https://digital.car.chula.ac.th/jletters/vol26/iss1/3